Đền Tán Sơn

Đền Tán Sơn được xây dựng trên đỉnh núi Tán vào giữa thế kỷ 16. Đền là nơi thờ vị thuỷ tổ họ Lê gốc Mạc- Phó Quốc Vương Mạc Đăng Lượng. Ông là nhân vật lịch sử được nhiều địa phương tôn làm Thành Hoàng và được các triều vua sắc phong là vị thần có công” Bảo quốc hộ dân” 

Noi gương tổ tiên, lớp lớp con cháu di duệ cụ Mặc Đăng Lượng đã có những đóng góp to lớn trong công cuộc dựng nước và giữ nước của dân tộc, làm rạng danh quê hương dòng tộc. 

Đền ngoảnh mặt hướng Đông Nam, 3 mặt được bao phủ bằng vách đá sừng sững, xung quanh có nhiều cây cổ thụ như: săng lẻ, lim, bứa, thông...Đền Tán Sơn xưa uy linh vào bậc nhất trong vùng. Phong cảnh nơi đây thật hữu tình. Dưới chân núi Tán có dòng Mai Hồ mềm mại quanh năm tưới mát cho hai cánh đồng phì nhiêu là đồng Húc và đồng Mai. Núi Tán hợp với núi Anh, núi Nhuệ, núi Khúc, núi Thiệt Diệt tạo thành thế ngũ hành linh địa. 

Kiến trúc đền theo kiểu “tứ trụ tam oai”, gồm hai nhà Hạ điện và Thượng điện, lợp ngói vẩy, cột gỗ lim. Trên nóc đền đắp nổi “lưỡng long chầu nguyệt”. Đi vào đền qua 2 cột nanh cao 5m, chạm chổ Long Ly Qui Phượng. Trước cửa đền có hàng thông cổ thụ cao vút, tạo cho đền vẻ đẹp huyền bí. Qua tam quan là nhà vàng 2 tầng cao 2,5m; dài 1,3m; rộng: 1m. 

- Tháng 8-1945, đội tự vệ Xuân Hoà đã luyện tập tại đây để chuẩn bị cướp chính quyền. Trong 2 cuộc kháng chiến, đền là nơi điều chế, cấp phát thuốc cho chiến trường, nơi tiễn đưa con em Xuân Hoà lên đường nhập ngũ. 

Trải qua thời gian cùng với khí hậu khắc nghiệt và sự tàn phá của bom Mỹ làm cho di tích xuống cấp trầm trọng. Sau này con cháu họ Lê Đăng cùng chính quyền địa phương từng bước tôn tạo, trả lại cảnh quan vốn có trước đây của đền