Làng Hoành Sơn là nơi quần cư của mấy chục dòng họ, trong đó có những họ nổi tiếng như Nguyễn Thiện, Nguyễn Đức, họ Chu, họ Tạ… với nhiều người con đức rộng tài cao, xứng dòng khoa bảng. Nhiều gia đình có “ông đỗ, con đỗ, cháu đỗ, đỗ cả nhà”; các thế hệ của làng từng bước tiếp nối truyền thống ngàn xưa “Áo rách đổi lấy võng cờ / Nón mê đổi lấy chữ đồ Vua ban”. Ven đê Nam Trung có nhà thờ họ Nguyễn Thiện, nổi tiếng với Đề hình, Giám sát ngự sử đài, Thiên đô hình bộ, Hữu thị lang Nguyễn Thiện Chương (1451 – 1520); người đã từng tham gia biên soạn luật Hồng Đức – bộ luật hoàn hảo bậc nhất nước ta thời phong kiến; tại nhà thờ, hiện còn 4 sắc phong của các triều đại. Giữa làng có nhà thờ họ Nguyễn Đức, nổi tiếng với Thám hoa Nguyễn Đức Đạt (1825 – 1887), từng làm án sát, tuần vụ các tỉnh và Đốc học Nghệ An; sau về quê mở trường Nam Sơn dạy học. Ông là một danh sư nổi tiếng, có nhiều học trò xuất sắc. Những giáo trình dạy học, những sáng tác của ông là các tác phẩm để đời. Trong đó tiểu biểu có “Nam Sơn tùng thoại” gồm 32 chương, bàn giải về đức độ, học vấn, pháp chế đương thời. Hiện nay, 2 nhà thờ và mộ các ông đều là những Di tích Lich sử - Văn hoá cấp tỉnh.  

Nguồn: https://baonghean.vn/lang-hoanh-son-mach-nguon-van-hoa-72970.html